Τρικούπης

Επώνυμο αρχοντικής οικογένειας, που καταγόταν από το Μεσολόγγι και η οποία διέπρεψε στα γράμματα και στην πολιτική. Τα σπουδαιότερα μέλη της είναι: 1. Ιωάννης (; – 1824). Πρόκριτος του Μεσολογγίου και Φιλικός. Γεννήθηκε στα μέσα του 18ου αι. Παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και ιταλικής στην Ιθάκη και διαδέχτηκε τον πατέρα του στο αξίωμα του προεστού στον δήμο του Μεσολογγίου. Ο Τ. μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον μητροπολίτη της Άρτας Πορφύριο, με την έναρξη δε του Αγώνα εξελέγη πρόεδρος της δημογεροντίας και μετά της εφορείας. Όταν ιδρύθηκε η γενική διεύθυνση της Δυτικής Ελλάδας, έγινε μέλος τριμελούς επιτροπής, που διαδέχτηκε τον γενικό διευθυντή Αλ. Μαυροκορδάτο. 2. Σπυρίδων (Μεσολόγγι 1788 – Αθήνα 1873). Πολιτικός και ιστορικός. Μετά τα εγκύκλια μαθήματα στο Μεσολόγγι και στην Πάτρα, σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στα πανεπιστήμια της Ρώμης και του Παρισιού χάρη στη βοήθεια του κόμη Γκίλφορντ. Το 1824 εξελέγη βουλευτής. Μέλος της Προσωρινής Κυβέρνησης (1826), της Εθνικής Συνέλευσης Τροιζήνας (1827) και γραμματέας επικρατείας (υπουργός) από το 1828, διορίστηκε από τον κυβερνήτη Καποδίστρια πρώτος πρωθυπουργός της ελεύθερης Ελλάδας. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ως υπουργός Εξωτερικών διαπραγματεύτηκε με τις Προστάτιδες Δυνάμεις και τη βαβαρική αυλή την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας. Από τη βαβαρική αντιβασιλεία διορίστηκε πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών. Διετέλεσε πρεσβευτής στο Λονδίνο (1835-38, 1841-43) και κατόπιν ηγήθηκε του λεγόμενου Αγγλικού κόμματος, αποβλέποντας στην επιβολή και εδραίωση του φιλελεύθερου και συντηρητικού κοινοβουλευτικού πολιτεύματος. Μετά τη δημοσίευση του Συντάγματος του 1844, ανέλαβε τα υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών, εξελέγη αντιπρόεδρος της Γερουσίας (1844-49) και κατόπιν διορίστηκε και πάλι πρεσβευτής στο Λονδίνο, όπου παρέμεινε μέχρι το 1861. Παράλληλα προς την έντονη δημόσια δραστηριότητά του, ο Τ. άφησε σπουδαίο συγγραφικό έργο, όπως την κλασική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Δήμος (κλέφτικο ποίημα, α’ έκδ. Παρίσι 1821, β’ έκδ. Αθήνα 1836), τον λόγο στον νεκρό του λόρδου Βύρωνα κ.ά. 3. Χαρίλαος (Ναύπλιο 1832 – Κάννες, Γαλλία 1896). Πολιτικός. Γιος του Σπυρίδωνα Τρικούπη, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και ύστερα στο Παρίσι, ακολούθησε στην αρχή τον διπλωματικό κλάδο και διορίστηκε ακόλουθος (1853) και αργότερα (1853) γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας του Λονδίνου, την οποία διηύθυνε ο πατέρας του. Εξαιτίας του γοήτρου που απέκτησε μεταξύ της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου, εξελέγη αντιπρόσωπος των ομογενών της αγγλικής πρωτεύουσας στη Συντακτική Συνέλευση της Αθήνας, όπου εντυπωσίασε η θετικότητα των απόψεών του. Το 1864 διαπραγματεύθηκε στο Λονδίνο, ως πληρεξούσιος της ελληνικής κυβέρνησης το θέμα της παραχώρησης των Ιονίων νήσων στην Ελλάδα. Στις εκλογές του 1865 (παραιτήθηκε από τη διπλωματική υπηρεσία) εξελέγη βουλευτής Μεσολογγίου, το 1866 ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών στην κυβέρνηση Κουμουνδούρου, από το 1868 πολιτεύθηκε ανεξάρτητα από τα κόμματα που υπήρχαν και το 1872 ίδρυσε το λεγόμενο πέμπτο κόμμα, στο οποίο συγκεντρώθηκαν τα πλέον φιλελεύθερα και προοδευτικά στοιχεία της εποχής. Από τότε ανέλαβε έντονο αγώνα για την εξυγίανση των πολιτικών ηθών της εποχής και την εδραίωση του κοινοβουλευτικού συστήματος. Οπαδός των ορθόδοξων δημοκρατικών αρχών της αγγλικής πολιτικής πρακτικής, άσκησε οξεία πολεμική κατά του Στέμματος για τις επεμβάσεις του στην πολιτική ζωή του τόπου, αποκορύφωση της οποίας ήταν το περίφημο άρθρο του Τίς πταίει; στην εφημερίδα Καιροί, για το οποίο διώχτηκε δικαστικά και προφυλακίστηκε. Μετά την πολιτική ανωμαλία των Στηλιτικών (Δεκέμβριος 1874), δηλαδή την παραμονή στην αρχή της κυβέρνησης Βούλγαρη χωρίς την εμπιστοσύνη της Βουλής, διακήρυξε, στα πλαίσια του ίδιου πάντα αγώνα του για τη δημοκρατική λειτουργία του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, την αρχή της δεδηλωμένης, να αναθέτει δηλαδή ο βασιλιάς τον σχηματισμό της κυβέρνησης στον πολιτικό ηγέτη που έχει τη δεδηλωμένη πλειοψηφία της Βουλής. Ο Γεώργιος A’, με την προσαρμοστικότητα που τον διέκρινε, ανέθεσε την κυβέρνηση στον Τ. (8 Μαΐου 1875) ο οποίος οδήγησε ομαλά τη χώρα σε εκλογές (Ιούνιος 1875) επικεφαλής δικού του κόμματος, το οποίο μειοψήφησε, και παρέδωσε την εξουσία στον Κουμουνδούρο. Στον Λόγο του θρόνου που είχε συντάξει ο T., ο Γεώργιος τόνισε, πως θα απαιτεί τη δεδηλωμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία «ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων εις την κυβέρνησιν του τόπου». Στην οικουμενική κυβέρνηση Κανάρη (Ιούνιος 1877), που σχηματίστηκε εξαιτίας της ανατολικής κρίσης, ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών. Οπαδός της Μεγάλης Ιδέας, αλλά τοποθετημένης σε ρεαλιστικές βάσεις, ο Τ. αντιτάχθηκε στη συμμετοχή της Ελλάδας στον ρωσοτουρκικό πόλεμο, που έληξε με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Πίστευε πως η πραγματοποίηση των εθνικών πόθων εξαρτιόταν από την προηγούμενη κρατική οργάνωση, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του υπόδουλου και στη διασπορά ελληνισμού και τη συμμαχία με τις λυπόλοιπες χριστιανικές βαλκανικές χώρες. Γι’ αυτό μάλιστα ταξίδεψε το 1891 στη Σερβία και στη Βουλγαρία, εργαζόμενος για τη βαλκανική συνεννόηση. Το πεδίο των εθνικών διεκδικήσεων το έβλεπε προς την τουρκική πλευρά. Επτά φορές κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός κατά την εικοσαετία 1875-95 και συνεχώς σχεδόν κατά τη δεκαετία 1880-90, ο Τ. εισήγαγε οργάνωση και μεταρρυθμίσεις με μεθοδικότητα και φαντασία επαναστατικές για τη μέχρι τότε πολιτική ζωή της Ελλάδας· καταργήθηκε ο επαχθής για τον αγροτικό πληθυσμό φόρος της δεκάτης στα δημητριακά, οργανώθηκε η κρατική μηχανή και τέθηκαν νέες βάσεις στη συγκρότηση και στον εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεων, κατοχυρώθηκε η δημόσια ασφάλεια και τάξη με την αναδιοργάνωση της αστυνομίας και της αγροφυλακής και τη δημοσίευση υποδειγματικών ποινικών νόμων, καθιερώθηκαν διατάξεις για τη μονιμότητα και προαγωγή των δημοσίων υπαλλήλων, εκτελέστηκαν μεγάλα δημόσια έργα (διώρυγα Κορίνθου, αποξήρανση Κωπαΐδας κ.ά.), προωθήθηκαν σημαντικά οι αρχαιολογικές έρευνες και η παιδεία κ.ά. Κατά την τελευταία πρωθυπουργία του (1893), εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πολιτική των αντιπάλων του, βρέθηκε στην ανάγκη να κηρύξει χρεωστάσιο για τα δημόσια χρέη της Ελλάδας και να αναφωνήσει από το βήμα της Βουλής την περίφημη φράση: Δυστυχώς επτωχεύσαμεν. Στις εκλογές του 1895 απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής Μεσολογγίου και αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία δηλώνοντας πως αποχωρεί από την πολιτική. Το 1896 τέθηκε, παρά τη θέλησή του η υποψηφιότητά του σε αναπληρωματική εκλογή της επαρχίας Βάλτου και εξελέγη πανηγυρικά. Σε λίγες μέρες όμως πέθανε στις Κάννες. Η σορός του ενταφιάστηκε στην Αθήνα. Ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε, μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, κορυφαίος Έλληνας πολιτικός με ευρύτατο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. H βουλή των Ελλήνων στα χρόνια πολιτικής δράσης του Χαρ. Τρικούπη, ο οποίος εργάστηκε για την αποκατάσταση της δημοκρατικής λειτουργίας του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα») Ο Σπυρίδων Τρικούπης ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα και άφησε αξιόλογο συγγραφικό έργο (Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).